آیا ویراستاری با صفحه آرایی متفاوت است؟
احتمالاً برای برخی از افراد بررسی تفاوت ویراستاری و صفحه‌آرایی یک شوخی به نظر بیاید، اما به دلیل عدم آشنایی و آگاهی بسیاری از تازه واردان و فعالان حوزه نشر مثل صفحه‌آرا، ویراستار و سفارش‌دهندگان در رابطه با این موضوع، باعث ایجاد خواسته‌ها و توقعات بی‌مورد و در نتیجه بروز مشکل در فرآیند انجام کار شده است. بنابراین لازم است در این پست به بررسی تفاوت ویراستاری و صفحه‌آرایی کتاب و نشریات مختلف پرداخته شود.
برای درک تفاوت میان ویراستاری و صفحه‌آرایی، تنها کافیست وظایف هر یک از این تخصص‌ها را بررسی کنیم. به طور کلی در ویراستاری به انجام ویرایش و اصلاحات نگارشی و ساختاری متن، بر اساس دستور زبان پرداخته می‌شود تا مفهوم متن به راحتی و به طور صحیح قابل درک باشد. در صفحه‌آرایی موضوع کاملا متفاوت است و صفحه‌آرا طبق اصول و قواعد هنری و فنی، به ایجاد نظم و یکپارچگی ظاهری محتوا و همچنین استفاده از عناصر بصری برای ایجاد حس و درک بهتر مطالب به مخاطب می‌پردازد.
برای آشنایی و درک بیشتر با این تخصص‌ها، لازم است تعاریف این موارد را هم بررسی کنیم.
ویراستاری چیست و وظایف ویراستار کدام است؟
به طور کلی هر نوشته باید از دیدگاه‌های گوناگون (محتوا، درون مایه، بیان، صحت واعتبار، دقّت، نظم و رعایت مسائل نگارشی) بازنگری شود که به مجموع این عملیات که طی آن، یک نوشته بازنگری، بررسی و اصلاح می‌شود «ویرایش» و اصطلاحاً ویراستاری می‌گویند.
وظایف ویراستار شامل: یک‌دست کردن رسم‌الخط کلمات، اصلاح یا اعمال نشانه‌گذاری‌های متن، اصلاح غلط‌های املایی، اصلاح غلط‌های تایپی، اعمال قواعد عددنویسی، فرمول‌نویسی، اعراب‌گذاری و اختصارهای متنی، کنترل پاراگراف‌بندی، مشخص کردن حدود نقل‌قول‌ها، وارسی ارجاعات، درستی نشان مآخذ و پانوشت‌ها و یادداشت‌ها، کنترل (نمونه‌خوانی) بررسی متن، عنوان فصل‌ها، بخش‌ها و زیربخش‌ها، سربرگ‌ها و نمونه‌خوانی می‌شود. برای آشنایی بیشتر با ویراستاری مقاله ویراستاری چیست را مطالعه کنید.
صفحه آرایی چیست و وظایف صفحه‌آرا کدام است؟
صفحه‌آرایی هنر چیدمان محتوا به صورت اصولی و زیبا در کنار هم، برای زیبایی ساختار ظاهری و خوانش بهتر مطالب است. صفحه آرایی مرحله‌ی مهمی از تولید یک اثر است که به آن شخصیت و روح می‌بخشد. صفحه آرایی در کنار قواعد کلی و نسبی هنرهای تسجمی، دارای اصول و قواعد مختص به خود است. در عین حال که صفحه آرایی در سطوح حرفه‌ای یک کار هنری محسوب و هنر نیز هیچ حد و مرزی ندارد، اما رعایت بخشی از اصول و قواعد صفحه‌آرایی تقریبا واجب است و باید رعایت شود.
وظایف صفحه‌آرا شامل: تنظیم ابعاد و قطع کار طبق اصول و قواعد چاپ و یا نشرالکترونیک، ترتیب قرارگیری اجزا و عناصر کتاب و نشریات، ترکیب‌بندی و چیدمان متن و تصاویر کنار یکدیگر، ایجاد نظم و یکپارچگی بصری میان تمام محتوا، تعیین و تنظیم نوع و اندازه‌‌ی فونت و قلم و … می‌شود. برای آشنایی بیشتر با صفحه‌آرایی مقاله صفحه آرایی کتاب را مطالعه کنید.
وظایف ویراستاری که صفحه‌آرا می‌تواند انجام دهد
به طور کلی در سطوح حرفه‌ای نشر، هر کاری باید توسط متخصص مربوط به آن حوزه انجام شود، لذا بهتر است ویراستاری متن توسط ویراستار انجام شود. با این حال مواردی وجود دارد که صفحه‌آرا نیز می‌تواند برخی از آن‌ها را انجام دهد.
صفحه‌آرا در صورت نیاز می‌تواند مواردی و مشکلاتی که مربوط به ویرایش فنی می‌شود را اصلاح کند. مواردی مثل اصلاح نیم‌فاصله، اصلاح فاصله‌گذاری علائم نگارشی و برخی از پیشوند و پسوند‌ها جزو مواردی هستند که صفحه‌آرا در صورت امکان و نظر خودش می‌تواند با سفارش‌دهنده توافق کند و آن‌ها را نیز انجام دهد.
